Lise Dönemindeki Öğrencilerin Kariyer Uyum Yetenekleri ve Psikolojik İyi Oluş Düzeylerinin İncelenmesi
DOI:
https://doi.org/10.61518/ijpw-77Anahtar Kelimeler:
Ergen, Ergenlik Dönemi, Kariyer Uyum Yeteneği, Lise Öğrencileri, Psikolojik İyi OluşÖzet
Bu çalışmada, bireylerin, yaşamlarında karşılaştıkları zorlukların üstesinden gelme konusunda potansiyelini ortaya koyması olarak belirtilen psikolojik iyi oluş kavramı ile kariyer süreçlerinde karşılaştıkları güçlüklerle mücadele sürecini ele alan kariyer uyumu arasındaki ilişki ele alınmıştır. Bu doğrultuda lise düzeyindeki ergen öğrencilerin psikolojik iyi oluş düzeyleri ile kariyer uyum yetenekleri arasındaki ilişki araştırılmıştır. Çalışmada, Psikolojik İyi Oluş Ölçeği ve Kariyer Uyum Yetenekleri Ölçeği kullanılarak, bu kavramın kariyer süreçlerindeki güçlüklerle mücadeleyi ifade eden kariyer uyumu ile ilişkisi incelenmiştir. Araştırma 835 öğrenci ile gerçekleştirilmiş ve araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın değişkenleri arasındaki ilişkiyi belirlemek için non-parametrik testler kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre; ergenlerin kariyer uyum yeteneklerine ait toplam puanlarının cinsiyet, anne eğitim durumu, akademik başarı durumu ve hedeflenen mesleği belirleme durumuna göre anlamlı farklılık gösterdiği; baba eğitim durumuna göre ise anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Öğrencilerin psikolojik iyi oluş düzeylerinin, anne eğitim durumu, akademik başarı durumu ve hedeflenen mesleği belirleme durumuna göre anlamlı farklılık gösterdiği; cinsiyet ve baba eğitim durumuna göre ise anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Ergenlerin psikolojik iyi oluş düzeyleri ile kariyer uyum yetenekleri ve kariyer uyum yeteneğinin alt boyutları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmayla, 21. yüzyılda değişen iş ve meslek koşullarına uyum sağlama becerilerini artırmada lise dönemindeki öğrencilerin psikolojik iyi oluş düzeylerinin önemi ortaya konmaya çalışılmıştır.
Referanslar
Abaklı, M.T. (2020). Akademik öz yeterlilik ile kariyer uyum ve iyimserliği arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
Akkermans, J., Paradnike, K., Van der Heijden, B. I. J. M., & De Vos, A. (2018). The best of both worlds: The role of career adaptability and career competencies in students' well-being and performance. Frontiers in Psychology,1(13). https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01678
Aktaş, E. & Şahin, C. (2019). Üniversite öğrencilerinin kişilik özellikleri ile kariyer uyum yetenekleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Necmettin Erbakan Üniversitesi örneği. E. Hamarta (Eds.), 21. Uluslararası psikolojik danışma ve rehberlik kongresi tam metin kitabı içinde (s. 86-95). Türk PDR Derneği Yayınları.
Altuntaş, S. (2018). Ergenlerde iyi oluşun yordayıcısı olarak yaşamda anlam, minnettarlık ve affedicilik [Yayımlanmamış doktora tezi]. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Avcı, M. (2006). Ergenlikte toplumsal uyum sorunları. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 39-63. https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/2817/37925
Aydın, E. (2019). Ergenlerin algılanan anne baba tutumlarının benlik saygısı ve psikolojik iyi oluş ile ilişkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bradburn, N. (1969). The structure of psychological well-being. Aldine.
Büyükgöze Kavas, A. (2014). Validation of the career adapt-abilities scale-Turkish form and its relation to hope and optimism. Australian Journal of Career Development, 23(3), 125-132. https://doi.org/10.1177/1038416214531931
Büyüköztürk, Ş. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (25. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Cengiz, A.İ. (2018). İç-dış denetim odağı ve psikolojik iyi oluş ve depresif belirtiler arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Cenkseven, F. (2004). Examining the predictors of subjective and psychological well-being of University students [Unpublished doctoral dissertation]. Çukurova University.
Cihangül, N. (2021). Üniversite öğrencilerinde kariyer uyum yeteneklerinin yordayıcıları olarak çocukluk çağı yaşantıları ve öz duyarlık [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. T.C. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Creed, P. A., Patton, W., & Prideaux, L. (2007). Predicting change over time in career planning and career exploration for high school students. Journal of Adolescence, 30(3), 377-392.
Creed, P., Muller, J. & Patton, W. (2003). Leaving high school: The influence and consequences for psychological well-being and career-related confidence. Journal of Adolescence, 26(3), 295-311. https://doi.org:10.1016/S0140-1971(03)00015-0
Çağatayalp Özdin, G. (2019). Eğitim fakültesi öğrencilerinin mükemmeliyetçilik ve özgecilik düzeylerinin psikolojik iyi oluş düzeylerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
Çağlar Özdoğan, (2021). Ergenlerde psikolojik iyi oluşun bireysel ve okul ile ilgili faktörler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Çelik, O. (2016). Öğretmen adaylarında psikolojik iyi oluş algılanan sosyal yetkinlik ve güvengenliğin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çelik, Ö. (2017). Eleştirel düşünme becerilerinin kariyer uyum yeteneklerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Diener, E., Scollon, C. N., ve Lucas, R. E. (2009). The evolving concept of subjective well-being: The multifaceted nature of happiness. Social Indicators Research Series, 39, 67-100. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-90-481-2354-4_4.
Dikili, A. (2012). Yeni kariyer yaklaşımlarına ilişkin değerlendirmeler. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 473-484. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/20821/222865.
Ekti, F. B. (2019). Ergenlerde psikolojik iyi olma ve şükür arasındaki ilişki üzerine bir araştırma Diyarbakır örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Eroğlu, İ.H. (2020). Hemşirelik öğrencilerinin sosyal sorun çözme ve psikolojik iyi olma durumları arasındaki ilişkide duygu ifadesi ve benlik saygısının aracılık rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Genç, M. (2016). Öğrencilerin Kişisel gelişim yönelimlerinin kariyer uyum yeteneklerine etkisi: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gönenç, N. (2018). Üniversite öğrencilerinde siber zorbalık ve siber mağduriyetin duygusal zekâ ve psikolojik iyi oluş açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Beykent Üniversitesi.
Gül, H., Maksüdünov, A., Yamaltdinova, A., & Abdildaev, M. (2019). Öğrencilerin demografik özelliklerinin kariyer uyumluluğu ve iyimserliği ile ilişkisi: Kırgızistan örneği. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 21(36), 34-46. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/745832.
Hamurcu, H. (2011). Ergenlerin yetişkinlik inançları ve psikolojik iyi oluşlarını yordamada psikolojik ihtiyaçlar [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
İşgör, İ.Y. (2011). Üniversite öğrencilerinin muhafazakâr yaşam tarzları ile psikolojik iyi oluşlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Kara, S. (2014). Lise öğrencilerinde okul tükenmişliği ile psikolojik iyi olma arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Karabeyeser, M. (2013). Üniversite öğrencilerinin anne-baba tutumları ve stresli yaşam olaylarına göre psikolojik iyi oluşu [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Karacan Özdemir, N. (2016). The factors contribute to career adaptability of high-school students [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Eğitim Bilimleri Bölümü.
Karasar, N. (2020). Araştırmalarda rapor hazırlama. Nobel Yayınevi.
Keyes, C. L., Shmotkin, D., & Ryff, C. D. (2002). Optimizing well-being: The empirical encounter of two traditions. Journal of personality and social psychology, 82(6), 1007. https://www.academia.edu/9976300/Optimizing_well_being_The_empirical_encounter_of_two_traditions.
Koops, W., & Bosma, H. A. (2005). Social cognitionın adolescence: Its developmental significance. (2. Edition). Psychology Press Ltd.
Korkmaz, O. (2018). Lise öğrencilerinin kariyer uyum yeteneklerinin sosyo-demografik özellikler açısından karşılaştırılması. 20. Uluslararası Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, 25(27), 383-384. https://doi.org/10.5897/ERR2023.4340.
Korkut Owen, F., & Niles, S. G. (2019). Yeni yaklaşım ve modeller. B. Yeşilyaprak (Edt.), Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramdan uygulamaya içinde (10. Basım) (288-292). Ankara: Pegem Akademi.
Kulaksızoğlu, A. (2012). Ergenlik psikolojisi (14. Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Lee, S. K., & Yi, H.S. (2010). Family systems as predictors of career attitude maturity for korean high school students. Asia Pacific Education Review, 11(2), 141-150.
Mc Campbell, D. S. (2012). Relationships between attachment and psychological well- being in hispanic american and non-hispanic white college students. [Unpublished doctoral dissertation]. Faculty of Education University of Fordham.
Muzafferoğlu, L. (2019). Lise öğrencilerinin duygusal zeka, aleksitimi ve psikolojik iyi oluş düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Beyken Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Nakra, N., & Kashyap, V. (2023). Linking Career Adaptability and Psychological Well-Being: A Test of Moderated Mediation Model Among Indian Employees. Journal of Career Development, 50(6), 1139-1154. https://doi.org/10.1177/08948453231157763.
Negru Subtirica, O., & Pop, E.I. (2016). Longitudinal links between career adaptability and academic achievement in adolescence. Journal Of Vocational Behaviour, 93, 163-170. https://psycnet.apa.org/record/2016-13409-015. https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/j.jvb.2016.02.006
Özden, K. (2014). Üniversite öğrencilerinde psikolojik iyi oluşun psikososyal yordayıcılarının sosyal bilişsel kariyer kuramı açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Öztürk, Ö. (2019). Erken dönem uyumsuz şemalar, algılanan ana-babalık biçimleri ve duygu düzenlemenin psikolojik iyi oluşu yordama gücünün incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Pişkin, M. (2017). Mark L. Savickas’ın kariyer yapılandırma kuramı. Kariyer Gündemi Dergisi, 5, 4-13.
Polvan, Ö. (2000). Çocuk ve ergen psikiyatrisi. İstanbul üniversitesi tıp fakültesi temel ve klinik bilimler ders kitapları. Nobel Yayınevi.
Reisoğlu S. (2014). Üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluşlarını yordamada beş faktör kişilik özellikleri, mizah tarzları ve duygusal zekânın rolü [Yayımlanmamış doktora Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Russo, A., Zammitti, A., Santisi, G., & Magnano, P. (2023). The relationship between psychological flexibility and career adaptability as resources to promote well-being. British Journal of Guidance & Counselling, 52(2), 286–295. https://doi.org/10.1080/03069885.2023.2212856.
Ryff, C. D. (2013). Psychological well-beingrevisited: Advances in the science and practice of eudaimonia. Psychother Psychosom, 83, 10-28. https://doi.org/10.1159/000353263.
Ryff, C. D. (1989). Beyond ponce de leonand life satisfaction: New directions in quest of successful ageing. International Journal of Behavioral Development, 12(1), 35–55. https://doi.org/10.1177/016502548901200102.
Ryff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal Of Personality And Social Psychology, 69(4), 719. https://doi.org/10.1037/0022-3514.69.4.719.
Ryff, C. D., & Singer, B. H. (2008). Know thyself and become what you are: A eudaimonic approach to psychological well-being. Journal Of Happiness Studies, 9, 13-39. https://doi.org/10.1007/s10902-006-9019-0.
Santrock, J. W. (2011). Adolescence. New York: McGraw Hill.
Sarsıkoğlu, A.F. (2019). Üniversite öğrencilerinin kariyer uyumluluğunu açıklayan faktörler [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
Sartık, H. (2020). Kişilik özelliklerinin kariyer uyum yeteneğine etkisi: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Savickas, M. L. (1999). The transition from school to work: A developmental perspective. Career Development Quarterly,47, 326-336. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.1999.tb00741.x.
Savickas M. L. (2005). The theory and practice of career construction. R. W. Lent ve S. D. Brown (Eds.), Career development and counseling: Putting theory and research to work in (pp. 42-70). John Wiley.
Savickas, M. L. (1997). Careeradaptability: An integrative construct for life-span, life-space theory. TheCareer Development Quarterly, 45(3), 247-259. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.1997.tb00469.x.
Savickas, M. L., Eric J., & Porfeli, E. (2012). Career adapt-abilities scale: Construction, reliability, and measurement equivalence across 13 countries. Journal of Vocational Behavior, 80(3), 661–673.. http://dx.doi.org/10.1016/j.jvb.2012.01.012
Siyez, D. M. (2019). Gelişimsel yaklaşımlar. B. Yeşilyaprak (Eds.), Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramdan uygulamaya içinde (pp.). Pegem Akademi.
Söner, O. ve Yılmaz, O. (2018). Lise öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığı ve psikolojik iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişki. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 59-73. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ufuksbedergi/issue/57468/815047.
Super, D. E. (1990). A life span, life-space approach to career development. D Brown, L Brooks (Eds.), Career choice and development in (pp. 197–261). Jossey–Bass.
Telef, B. B. (2013). Adaptation of psychological well-being into Turkish: A validity and reliability study. Hacettepe University Journal of Education, 28(3), 374-384. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7791/101929
WHO (2001). The world health report 2001 mental health: New understanding, new hope. Switzerland. WHO Library Cataloguing in Publication Data.
Yeşilyaprak, B. (2019). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramdan uygulamaya (10. Basım). Pegem Akademi.
Yiğit, S. (2018). Üniversite öğrencilerinde kariyer uyumu, toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin algılar ve kariyer kararsızlığı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Hüseyin Demirtaş, Elif Ünal Bozcan
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
